TRIBOLOGIA TEORIA I PRAKTYKA vXXXIX Nr 6, 2009 (228)

Profesor Michał Hebda jako rektor Politechniki Świętokrzyskiej – portret Profesor Michał Hebda swoją książkę Pasja tworzenia opatrzył mottem:
Żyć, aby tworzyć i być szczęśliwym
z sensu życia, samorealizacji
oraz dawać współpracownikom
radość spełnienia
Jubilat zwykł powtarzać, że chociaż przychodzimy na świat bez naszej woli, bez naszego wpływu na miejsce urodzenia i warunki, w których będziemy zdobywać naszą pozycję społeczną, to jednak brnięcie przez życie, sukcesy i potknięcia, budowa naszego miejsca zawodowego i kulturowego, zależą głównie od nas. Jaki algorytm, „przepis na życie” był dany Profesorowi Michałowi Hebdzie?
Urodził się 80 lat temu w podgórskiej wsi Doły w Małopolsce i tam w szkole podstawowej w 1936 roku rozpoczął edukację, którą przerwała wojna. Region, w którym dorastał, naznaczony był wielką biedą, a okupacja pogorszyła warunki bytowania. Najgorszym czasem wojny było dla niego zesłanie do obozu pracy w Wiśniczu w warunkach tak ciężkich, że dzisiaj nie sposób ich sobie wyobrazić. Głód, pragnienie, wszawica były połączone z terrorem katorżniczej pracy i ciągłą groźbą utraty życia – którą unaoczniały częste egzekucje więźniów.
Początek 1945 roku był dla niego uwolnieniem od koszmaru. Profesor Hebda nadrabiał pośpiesznie, dzięki predyspozycjom i pracowitości,
okupacyjne luki wykształcenia – szybko ukończył szkołę podstawową i zdobywał zawód mechanika samochodowego. Dalej, również w trybie ekspresowym – w trzy lata – uzyskał maturę i rozpoczął studia w Politechnice Gdańskiej, łącząc je ze służbą wojskową w ramach Kompanii Akademickiej Fakultetu Wojskowego (co wiązało się z pokryciem kosztów utrzymania nadal biednego studenta). W wyniku powołania Wojskowej Akademii Technicznej został do niej przeniesiony w 1951 roku – i po dwóch latach uzyskał dyplom inżyniera oraz stopień porucznika.
Przez pierwsze trzy lata pracował w wojsku na stanowisku zastępcy dowódcy pułku do spraw technicznych – i realizował sprawnie swoje zadania. Teraz stanął przed wyborem: czy przejść do korpusu oficerów dowódców i (po studiach w Akademii Sztabu Generalnego i Akademii im. Woroszyłowa) dorobić się stopnia generalskiego, czy wrócić do Wojskowej Akademii Technicznej.
Podjął decyzję, której nie żałuje.
W 1956 roku wrócił do Wojskowej Akademii Technicznej na stanowisko kierownika laboratorium w Katedrze Eksploatacji Czołgów. W 1957 roku ukończył studia magisterskie. Rozprawę doktorską obronił także w WAT w 1963 roku, rozprawę habilitacyjną w AGH w Krakowie w 1967 roku.
W Wojskowej Akademii Technicznej awansował od stopnia porucznika w 1953 roku, do stopnia pułkownika w 1968 roku. Jego stanowiska dydaktyczne to: kierownik laboratorium, wykładowca, starszy wykładowca, adiunkt, docent, profesor nadzwyczajny – a administracyjnie od roku 1970 był dyrektorem Instytutu Eksploatacji Pojazdów Mechanicznych WAT. Później – już w cywilnej części swojej kariery naukowej uzyskał tytuł naukowy profesora zwyczajnego.
Wykazany przez Profesora Hebdę talent organizatorski połączony z umiejętnością inspirowania współpracowników stał się przesłanką poszerzenia skali działania; w 1975 roku został rektorem Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach, a od roku 1978 do 1982 sprawował funkcję rektora Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu. W roku 1985 objął stanowisko wiceministra Gospodarki Materiałowej i Paliwowej.
Największe osiągnięcia naukowe Profesora Michała Hebdy należy odnotować w latach 1956–1975, gdy w WAT rozwijał działalność w obszarach tribologii i eksploatacji maszyn. Badania naukowe realizowane przez 80-osobowy kolektyw WAT – wraz z rozbudową bazy laboratoryjnej – stały się bazą nowych kierunków studiów, dla których opracowano programy studiów, skrypty i podręczniki. Tu obronili prace z tribologii jego liczni doktoranci: Jerzy Godlewski, Marian Machel, Remigiusz Maraczewski, Jan Piszczek, Wiesław Pokorowski, Kazimierz Spaliński i in.
W sumie Profesor Hebda wypromował 37 doktorów; zajmowali się oni systemami eksploatacji, niezawodnością pojazdów i maszyn, diagnozowaniem stanu obiektów technicznych, filtrowaniem płynów eksploatacyjnych i zagadnieniami tarcia, zużycia i smarowania – obszarem działalności dwumiesięcznika naukowo-technicznego TRIBOLOGIA. Spektrum działań doktorantów Jubilata i ich liczba dokumentują Jego szerokie zainteresowania naukowe i poważny osobisty wpływ na rozwój dyscyplin, w których działał.
W latach 70. i 80. Profesor Hebda realizował badania naukowe i organizacyjno-techniczne w skali całego kraju. Koordynował Problem Węzłowy „Optymalizacja eksploatacji pojazdów mechanicznych i maszyn w gospodarce narodowej 1976–1983” i Centralny Program Badawczo-Rozwojowy: „Doskonalenie eksploatacji środków trwałych w gospodarce narodowej 1986–1989”.
Osiągnięcia naukowe własne i kierowanych przez siebie kolektywów przestawił Profesor Hebda w wielu monografiach, z których wymienimy tylko dwie:
• Hebda M., A. Wachal: Tribologia, WNT, Warszawa 1980.
• Hebda M.: Procesy tarcia, smarowania i zużywania maszyn, ITeE – PIB, Warszawa – Radom 2007.
Pierwsza z tych monografii pozostaje nadal aktualna i mimo upływu lat była podstawowym podręcznikiem akademickim; obecnie jest nią druga, która świadczy jednocześnie o nieustającej aktywności naukowej Profesora.
Działalność organizatorska Profesora Michała Hebdy miała bardzo
szeroki zakres; do najważniejszych jego osiągnięć zaliczamy:
• powołanie Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu, obecnie Politechniki Radomskiej;
• zorganizowanie Międzyresortowego Centrum Naukowego Eksploatacji Majątku Trwałego w Radomiu – teraz Instytutu Technologii Eksploatacji z rangą Państwowego Instytutu Badawczego.
Powodzenie tych placówek naukowych potwierdza trwałość dokonań Profesora Hebdy.
Bardzo efektywna była praca Profesora Hebdy w obszarze upowszechniania wyników badań naukowych – poprzez działania publikacyjne oraz organizowanie konferencji i sympozjów. Ukoronowaniem tej działalności Jubilata było zorganizowanie Europejskiego Kongresu Tribologicznego EUROTRIB’81, w którym wzięło udział 500 uczonych z wielu krajów świata – ze Wschodu i Zachodu.
Jubilat otrzymał wiele odznaczeń, nagród, wyróżnień i medali, z których wymienimy tylko jeden, bardzo osobisty: Medal za długoletnie pożycie małżeńskie.
Trzeba podkreślić rolę Profesora Stefana Ziemby w kreowaniu podstaw polskiej tribologii.
Jego uczniem był nie tylko Profesor Hebda, ale też inni twórcy tribologii w Polsce, m.in. Profesorowie: Janecki, Krzemiński-Freda, Kaniewski, Iwanowski, Lawrowski, Pytko, Wojciechowicz, Gierzyńska. Nie sposób jest wyrokować o rankingu tych osobistości, ale bez wątpienia nasz Jubilat należy do głównych kontynuatorów dzieła Profesora Stefana Ziemby.
Życzymy Profesorowi Michałowi Hebdzie wszystkiego najlepszego!
Redakcja
Tribo-09v40n6_p007.pdf (2.29 Mb)

Streszczenie

W pracy przedstawiono wyniki analizy wpływu drgań kontaktowych stycznych wzdłużnych na siłę tarcia i na siłę napędu w ruchu ślizgowym. W badaniach doświadczalnych mierzono zmiany siły napędu w czasie przesuwu ciała górnego po wprawianym w ruch drgający, w kierunku stycznym do przesuwu, ciele dolnym. Gdy amplituda prędkości drgań wymuszonych była większa od składowej stałej prędkości przesuwu, następowało zmniejszenie siły napędu. Było ono tym większe, im większa była różnica między amplitudą prędkości drgań wymuszonych a prędkością przesuwu. Badania symulacyjne przeprowadzono w środowisku Matlab-Simulink. W procedurach obliczeniowych wykorzystano klasyczny model tarcia Coulomba oraz model dynamiczny Dahla. W przypadku modelu Dahla uzyskano bardzo dobrą zgodność z wynikami badań doświadczalnych.

Summary

The results of the analysis of the longitudinal tangential contact vibrations effect on friction and driving forces in sliding motion are presented in this paper. In experimental tests the variations of driving force during sliding the upper body on the lower body that simulated to vibration were measured. The vibrations were simulated in the tangential direction to the sliding. When the amplitude of vibration velocity was greater than the constant component of sliding velocity, at reduction of driving force took place. This reduction was greater when the difference between the amplitude of excited vibrations velocity and velocity of sliding was greater. The simulation tests were carried out in Matlab-Simulink environment. In numerical procedures the classical Coulomb’s and dynamic Dahl’s friction models were used. In the case of Dahl’s model, a very good consistency in the results of experimental tests was achieved.
∗ Katedra Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, 70-310 Szczecin, Al. Piastów 19, tel. (048) 91-449-47-61, e-mail:
∗∗ Katedra Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, 70-310 Szczecin, Al. Piastów 19, tel. (048) 91-449-46-83, e-mail:
Tribo-09v40n6_p013.pdf (8.64 Mb)

Streszczenie

W artykule przedstawiono wyniki badań nad opracowaniem kompozytu termoutwardzalnego na elementy łożysk ślizgowych. Badaniom poddano kompozyty o zróżnicowanych składach chemicznych. Omówiono wpływ chemoutwardzalnej żywicy epoksydowej na charakterystyki tribologiczne kompozytów fenolowo-formaldehydowych. Zbadano oddziaływanie temperatury prasowania na odporność cieplną oznaczaną za pomocą różnicowej kalorymetrii skaningowej (DSC) i zużycie skojarzenia kompozyt termoutwardzalny–stal. Charakterystyki tribologiczne kompozytów wyznaczono na testerze T-05 typu rolka–klocek. Do identyfikacji zmian w składzie eksploatacyjnej warstwy wierzchniej elementów modelowego węzła tarcia wykorzystano skaningową mikroskopię elektronową (SEM).

Summary

In the article investigation results of the formation thermosetting composite on sliding bearings are presented. Composites of the different chemical composition were investigated. Influences of chemosetting epoxy matrix on the tribological characteristic phenol- formaldehyde composites were discussed. Impact of the pressing temperature on the thermal stability determined by differential scanning calorimetry (DSC) and wear of thermosetting composites – steel friction pair were determined.
The tribological composite characteristics were measured using tester T-05 (the tester of type the roll–block). For identification of changes in the surface layer of the model friction pair a scanning electron microscope (SEM) was used.
∗ Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Pułaskiego 6/10, 260-600 Radom, tel. (048) 364-42-41.
Tribo-09v40n6_p029.pdf (573.02 Kb)

Streszczenie

W artykule przedstawiono wyniki rozwiązania zmodyfikowanego ciągu równań Reynoldsa opisującego laminarny niestacjonarny przepływ oleju smarującego w szczelinie smarnej poprzecznego cylindrycznego łożyska ślizgowego. Wyniki tych rozwiązań umożliwiają wyznaczenie rozkładu prędkości oleju w kierunku wzdłużnym łożyska. Uwzględniono niestacjonarne zaburzenia prędkości przepływu oleju w kierunku obwodowym na powierzchni czopa i panewki łożyska. Wyniki rozwiązania dotyczą izotermicznego modelu łożyska o nieskończonej długości smarowanego olejem o stałej lepkości dynamicznej.

Summary

This paper shows the results of numerical solutions of modified Reynolds equations for laminar unsteady oil flow in the slide journal-bearing gap. Laminar unsteady oil flow is performed during periodic and non-periodic perturbations of bearing load or is caused by the changes of gap height in time. Above perturbations occur mostly during the starting and stopping of the machine. During modelling crossbar-bearing operations in combustion engines, bearing movement perturbations from engine vertical vibrations causes velocity flow perturbations of lubricating oil on the bearing race and on the bearing slider in the circumferential direction. This solution example applies to an isothermal bearing model with infinite length. Lubricating oil used in this model has Newtonian properties and constant dynamic viscosity. Perturbations connected with unsteady lubricating oil velocity in the circumferential direction on the slide bearing and on the slider of bearings were taken into consideration. This article also analyses pressure and velocity distributions in the bearing in the time function during the perturbation. Results are presented in the dimensionless hydrodynamic pressure and velocity distribution diagrams. Diagrams also present the velocity change during the moment of perturbations. Velocity position during perturbation was also analysed. Received solutions were compared with the solution received by the stationary lubrication flow in the slide journal bearing, which were made with the same parameter assumption by constant dynamic oil viscosity. The isothermal bearing model is similar to the friction node model by steady-state heat load conditions.
∗ Akademia Morska, Wydział Mechaniczny, ul. Morska 81-87, 81-225 Gdynia.
Tribo-09v40n6_p045.pdf (310.37 Kb)

Streszczenie

W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w warunkach przemysłowych nad intensywnością zużywania się ostrzy noży głowic frezowych przy obróbce mechanicznej bloków węglowych. Bloki wykonane z tworzywa WPW-65, przeznaczonego na wykładziny garów Wielkich Pieców charakteryzują się dużą odpornością na ścieranie, co powoduje, że intensywność zużycia ściernego narzędzi jest wysoka. Przebadano wpływ prędkości i posuwu na intensywność zużycia ściernego. Wyznaczono okresy trwałości ostrza dla przyjętego kryterium zużycia oraz wydajność objętościową procesu skrawania.

Summary

This article presents the results of analysis which have been carried out in industrial terms, concern wear intensity of knife blades of milling heads by machining of coal blocks. Blocks are carried out on materials WPW-65, intended for lining of the crucible of a blast furnace, are characterized high grindability, and this cause that wear intensity of abrasion tools are high. The analysis also concerned the influence of speed and feed for the intensity of abrasion wear. We determined periods of blade duration for admitted criterion of wear and volume output.
∗ Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Systemów Wytwarzania, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, tel. (012) 617 28 81, 617 30 90, e-mail: ,
Tribo-09v40n6_p059.pdf (293.97 Kb)

Streszczenie

W artykule przedstawiono zbudowane stanowisko do badania procesów tarcia skojarzeń ciernych, stosowanych w konstrukcjach sprzęgieł i hamulców. Praca zawiera schemat i opis działania stanowiska oraz zaprojektowanych torów pomiarowych. W pracy dokonano teoretycznej analizy obciążeń badanych skojarzeń oraz ich wpływu na wartości wyznaczanych współczynników tarcia. Zawarto opis zastosowanego systemu pomiarowego sterowanych i wyznaczanych parametrów badawczych. W podsumowaniu przedstawiono możliwości utylitarnego wykorzystania potencjalnych wyników badań.

Summary

The paper presents the stand prepared for investigation of friction processes in clutches and brakes. The structure and operation of the stand and measurement lines are described. Theoretical analysis of the friction pair is made in the paper including the effect of the values of determined friction coefficients. There is also the description of the measurement system and test parameters.
The summary presents the possibility of application of tests results.
∗ Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, tel. (012) 617 31 25, e-mail:
∗∗ Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Metrologii, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, (012) 617 28 28, e-mail:
Tribo-09v40n6_p069.pdf (1.53 Mb)

Streszczenie

W pracy przedstawiono przykłady zastosowań technologicznych ablacyjnej mikroobróbki laserowej w modyfikacji warstwy wierzchniej elementów silnika spalinowego (zawory, tuleje cylindrowe). Modyfikacja trzonków zaworów azotowanych jarzeniowo pozwoliła uzyskać charakterystyczną topografię powierzchni o wysokiej mikrotwardości do 1400 HV0,05. W procesie mikroobróbki laserowej górnej strefy stalowej i żeliwnej tulei cylindrowej wytworzono charakterystyczne mikrozasobniki olejowe, mające na celi gromadzenie oleju, a tym samym poprawę warunków współpracy skojarzenia tłok–pierścień–tuleja cylindrowa. Wykorzystując nanosekundowe impulsy laserowe, dokonano także modyfikacji warstwy wierzchniej gładzi żeliwnych tulei cylindrowych, uzyskując jednocześnie efekt oczyszczania i mikronadtapiania warstwy powierzchniowej.

Summary

In this paper examples of technological applications of laser ablation micro-treatment in combustion engine elements surface layer modification (valves, cylinder brush) are given. Nitrided valves handle modification allows obtaining characteristic topography of the surface with high micro-hardness, up to 1400 HV0,05. In the laser micro-treatment process of the steel area and cast iron cylinder brush, characteristic oil micro-containers were manufactured, which gather oil that implied improve working condition of piston–ring–cylinder brush association. By using nano-second long laser impulses, modification of the anvil face of the cast iron cylinder brushes surface layer was also carried out, obtaining a simultaneously cleaning effect and a partial surface layer micro melting effect.
∗ Wojskowa Akademia Techniczna, ul. Gen. S. Kaliskiego 2, 00-908 Warszawa.
Tribo-09v40n6_p081.pdf (13.55 Mb)

Streszczenie

W publikacji przedstawiono wyniki badania wpływu wymuszeń mechanicznych na stabilność mechaniczną i termiczną smarów plastycznych. Badane kompozycje smarowe otrzymano dyspergując w syntetycznym oleju estrowym i oleju mineralnym zagęszczacz nieorganiczny.
Do kształtowania właściwości tribologicznych zastosowano estrowe i nieorganiczne dodatki smarne. Poprzez pomiar penetracji, temperatury kroplenia i ilości wydzielonej fazy dyspergującej oceniono wpływ zastosowanych składników na właściwości fizykochemiczne.
Kompozycje poddano również działaniu wymuszeń mechanicznych i oceniono ich wpływ na zmianę wartości badanych parametrów. Przeprowadzone badania wykazały, że dla mineralnej kompozycji smarowej nastąpiło obniżenie stabilności mechanicznej i termicznej. Natomiast syntetyczne smary poprawiły swoje parametry w zakresie stabilności termicznej i mechanicznej.

Summary

The paper presents the results of investigation of the mechanical force on the mechanical and thermal stability greases.
Research grease composition received was dispersed on the synthetic and mineral oils with inorganic filler. The esters and inorganic additives were created on the tribological properties.
The physicochemical properties that were examination through penetration, drop point and quantity of separation oil from greases were evaluated.
The influences of the mechanical force on the change of selected parameters were also investigated.
It was stated that mineral grease reduces mechanical and thermal stability. The synthetic greases increased thermal and mechanical stability.
∗ Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Pułaskiego 6/10, 260-600 Radom, tel. (048) 364-42-41.
Tribo-09v40n6_p091.pdf (197.39 Kb)

Streszczenie

Niniejszy artykuł dotyczy badań przesycania stopu aluminium 7075 metodą indukcyjną. Badania prowadzono w specjalnie zaprojektowanej komorze wypełnionej argonem. W pierwszej kolejności zbadano wpływ mocy i czasu na głębokość przesycania warstwy wierzchniej. Następnie przeprowadzono zgniot i próbki poddano starzeniu. Zbadano gradient twardości warstwy wierzchniej oraz przeanalizowano morfologie próbek.

Summary

The major objective of this study is to solid solution treatment of 7075 aluminium alloy by induction heating. This study was carried out in an argonium atmosphere chamber. The first step was to analyze the influence of generator power and time on the thickness of solid solution layer. The second step involved cold work of the sample and artificial ageing treatment. Additionally, the morphology and hardness profile was measured.
∗ Instytut Inżynierii Materiałowej, Wydział Mechaniczny, Politechnika Łódzka, 90-924 Łódź, ul. Stefanowskiego 1/15.
∗∗ Katedra Informatyki Stosowanej, Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki, Politechnika Łódzka, 90-924 Łódź, ul. Stefanowskiego 18/22.
∗∗∗ Instytut Elektroenergetyki, Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki, Politechnika Łódzka, 90-924 Łódź, ul. Stefanowskiego 18/22.
∗∗∗∗ Instytut Obrabiarek i Technologii Budowy Maszyn, Wydział Mechaniczny, Politechnika Łódzka, 90-924 Łódź, ul. Stefanowskiego 1/15.
Tribo-09v40n6_p103.pdf (5.34 Mb)

Streszczenie

Celem pracy było porównanie skuteczności działania biododatków, otrzymanych z oleju rzepakowego oraz odpadów pochodzących z jego !!!rafinacji, ze skutecznością działania komercyjnego, wielofunkcyjnego dodatku uszlachetniającego na bazie ditiofosforanu cynku. Stwierdzono, że skuteczność działania zarówno biododatków, jak i komercyjnego dodatku uszlachetniającego jest determinowana przez bazę olejową.

Summary

The aim of the study was a comparison of effectiveness of bioadditives obtained from rape-seed oil and post-refining wastes with the effectiveness of commercial multifunctional additive (zinc dialkyldithiophosphate). It was concluded that the effectiveness of both bioadditives and commercial additive is influenced by the base oil.
∗ Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Pułaskiego 6/10, 260-600 Radom, tel. (048) 364-42-41.
Tribo-09v40n6_p111.pdf (321.05 Kb)

Streszczenie

Możliwość tworzenia twardych powłok charakteryzujących się właściwościami samosmarującymi jest jednym z najważniejszych zagadnień tribologii. Wytwarzanie nowych powłok o architekturze wielowarstwowej czy nanokompozytowej jest powszechne, szczególnie w zastosowaniach do obróbki na sucho lub w podwyższonych temperaturach. W takich przypadkach tworzy się na powierzchni warstwa tlenkowa redukująca tarcie i zużycie. W pracy przedstawiono możliwość opracowania powłok odpowiednich do rodzaju obróbki i obrabianego materiału zapewniając dobre właściwości tribologiczne szczególnie w podwyższonych temperaturach w oparciu o założenia teorii krystalochemicznej.

Summary

The possibility of composing hard coatings with self-lubricating features is one of the most important problems in tribology. The production of new coating architectures based on nanocomposite or multilayered morphologies is very popular, particularly for dry or high-temperature machining applications. In these applications, these coatings can lead to the formation of a self-lubricating oxide film that reduce friction and wear. In this paper, the crystal chemical approach is presented to produce low-shear and low friction films. This approach can be applied to designing, the coatings suitable for a type of machining and used material providing good tribological properties especially at elevated temperatures.
∗ Politechnika Koszalińska, Instytut Mechatroniki, Nanotechnologii i Techniki Próżniowej, ul. Racławicka 15/17, 75-620 Koszalin, tel. (94) 347-84-34, e-mail: bogdan.warcholiński@tu.koszalin.pl
Tribo-09v40n6_p123.pdf (371.97 Kb)

Streszczenie

W artykule przedstawiono problematykę oceny stanu energetycznego warstwy wierzchniej. Większość z zaprezentowanych metod nie ma zastosowania we współczesnej tribologii, ale mechanizmy ich działania predysponują je do takiego wykorzystania. Dokonano klasyfikacji metod w trzech grupach: oceny energii zakumulowanej na powierzchni, oceny energii zakumulowanej w warstwie wierzchniej oraz oceny pośredniej. Wśród metod pokazano trzy propozycje autorskie oceny stanu energetycznego: metodę wyznaczania swobodnej energii powierzchniowej, metodę wykorzystującą aparat Pinkiewicza oraz metodę spektroskopii elektronów Augera. Dla tych metod przedstawiono wyniki badań oceny stanu energetycznego warstwy wierzchniej po obróbce plastycznej na zimno.

Summary

The issue of the evaluation of surface layer energy conditions was presented in this article. A large majority of presented methods do not find application in modern tribology but mechanisms of their activity predispose them in such utilisation. The classification of these methods was accomplished in three groups: evaluation of energy accumulated on the surface, evaluation of energy accumulated in the surface layer, and intermediate evaluation. Among methods, three proposals are presenyed: method of free surface energy determination, a method makes of use the Pinkiewicz apparatus, and a method of Auger electron spectroscopy. Results of research on the evaluation of energy conditions of surface layer after cold working was submitted for these methods.
∗ Politechnika Poznańska, Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych, ul. Piotrowo 3, 60-965, Poznań.
Tribo-09v40n6_p137.pdf (292.23 Kb)

Streszczenie

W artykule przedstawiono metodykę badań laboratoryjnych i eksploatacyjnych surowego oleju rzepakowego użytego do smarowania silnika benzynowego. Zaprezentowano wybrane wyniki badań, m.in. analizę widmową hałasu emitowanego przez silnik smarowany olejem rzepakowym oraz mineralnym w aspekcie rodzaju paliwa użytego do napędu silnika. Pomiary zużycia przeprowadzono z wykorzystaniem testera tribologicznego T05. Próbki oleju do pomiarów pobierane były co określony interwał przebiegu (1000 km). Przed pobraniem próbki mierzono widmo drgań i hałasu, generowane przez silnik pracujący w ustalonych warunkach obciążenia i prędkości obrotowej. Wyniki badań oleju rzepakowego porównywano z wynikami, jakie otrzymano w badaniach oleju zalecanego przez producenta pojazdu dla tych samych warunków eksploatacji.

Summary

In the paper, both laboratory and operational investigation methodologies of natural rapeseed oil used for petrol engine lubrication – were presented. Selected test results, included the spectroanalysis of the noise emitted by the engine lubricated with rapeseed and mineral oil related to the aspect of the engine fuel type. Sample wear measurements have been carried out using a T05 tribological test apparatus. Oil test samples were taken each 1000 km run interval. Vibration and noise spectrum generated by the engine working in a steady-state of both load and rotational speed conditions were measured before the oil samples had been taken. The results of the rapeseed oil investigation were compared to the investigation results of the engine oil recommended by the vehicle producer and working in the same conditions.
∗ Politechnika Krakowska, Instytut Pojazdów Szynowych, Al. Jana Pawła II 37, 31-864 Kraków, tel. (+48 12) 628 36 26, e-mail: .
Tribo-09v40n6_p155.pdf (1.99 Mb)

Summary

This paper determines the new results of experimental research due to the hydrodynamic friction forces identification using acoustic emission method The results are connected with the dependences between hydrodynamic friction forces in slide journal bearings, angular velocities of the journal, bearing load and Sommerfeld numbers. These measurements were performed by using the Acoustic Emission Method for basic oil and for Lotos oil on the test stand at Gdynia Maritime University.
After Authors knowledge the presented results obtained for basic oil and Lotos oil are similar with the analogous own results which were presented for Castrol oil in papers of the author’s which are published one year ago.
The results are discussed and compared with other new results obtained in experiments performed at the University of Applied Sciences Giessen / Germany.

Streszczenie

Niniejsza praca przedstawia nowe rezultaty badań doświadczalnych autora, wykonanych na stanowisku badawczym w Akademii Morskiej w Gdyni a dotyczących identyfikacji sił tarcia występujących w tarciu płynnym łożyska ślizgowego metodą emisji akustycznej.
Badania te polegają na doświadczalnym wyznaczeniu zależności pomiędzy siłami tarcia występującymi w poprzecznym łożysku ślizgowym podczas jego eksploatacji a prędkością kątową wału łożyskowego, obciążeniem łożyska, a także liczbami Sommerfelda. Takie pomiary zostały przeprowadzone przy wykorzystaniu emisji akustycznej dla oleju bazowego oraz dla oleju Lotos. Według informacji autorów niniejsze rezultaty badań uzyskane dla oleju bazowego oraz dla oleju Lotos są porównywalne z analogicznymi wynikami pomiarów uzyskanych i opublikowanych przez autorów rok temu przy użyciu oleju Castrol. Niniejsze rezultaty badań zostały również porównane z wynikami badań przeprowadzonymi przez autorów w Uniwersytecie Nauk Stosowanych w Giessen w Niemczech.
∗ University of Applied Sciences Gießen-Friedberg (Germany); e-mail:
∗∗∗Institute of Mechatronics, Nanotechnology and Vacuum Technique, Technical University Koszalin, PL 75-620 Koszalin, ul. Racławicka 15/17, Poland; e-mail:
∗∗∗ Maritime University Gdynia, Morska Street 81/87, 81-225 Gdynia, Poland; e-mail:
Tribo-09v40n6_p165.pdf (666.62 Kb)